Görme Engelliler İçin VoiceOver Nedir? ve Ne İşe Yarar?

Görme Engelliler İçin VoiceOver, Görmeyenlerin Kullanımına Sunulan ve Güzel Bir Erişilebilirlik Deneyimi Sunan VoiceOver’un Önemi Hakkında…

Teknolojinin gelişmesiyle birlikte görmeyenlerin adeta gözü olan ve gören insanların yapabileceği her şansı tanıyan son derece erişilebilir cihazlardan biri Apple ürünleri içerisinde yer alan VoiceOver nedir? ve ne işe yarar? Bu içeriğimizde bunlardan bahsedeceğiz…

VoiceOver Nedir?

VoiceOver, ekranı görmeseniz bile iPhone kullanmanın keyfini çıkarmanıza olanak veren, hareketlere dayalı bir ekran okuyucusu. Bu özelliğe erişmek için VoiceOver etkinken iOS’un herhangi bir yerinde Ana Ekran düğmesine üç kez basmanız yeterli. VoiceOver ile, pil düzeyinden kimin aradığına ve hatta parmağınızın hangi uygulamanın üzerinde olduğuna kadar ekranınızda olup biten her şeyin açıklamasını dinleyebiliyorsunuz. Üstelik, konuşma hızını ve perdesini de kendinize göre ayarlayabiliyorsunuz.

 

Uygulamalarda VoiceOver

VoiceOver ile iOS birbirine entegre olduğu için bu özellik tüm yerleşik iPhone uygulamalarıyla çalışıyor. Üçüncü taraf uygulamaları dahil olmak üzere herhangi bir uygulamadaki düğmeler için özel etiketler oluşturabiliyorsunuz. Üstelik Apple daha da fazla uygulamayı VoiceOver ile uyumlu hale getirmek için iOS geliştirici topluluğuyla birlikte hareket ediyor.

VoiceOver Hareketleri

VoiceOver’ı basit bir hareket dizisini kullanarak kontrol edebilirsiniz. Ekrana dokunduğunuzda veya ekranda parmağınızı sürüklediğinizde VoiceOver size orada ne olduğunu söyler. Açıklamayı dinlemek için bir düğmeye dokunun, ardından seçmek için çift dokunun. Veya bir öğeden diğerine geçmek için hızlıca sola ya da sağa kaydırın. Bir öğeyle etkileşime geçtiğinizde, görme engeli olmayan kullanıcıların da takip edebilmesi için öğenin etrafında siyah bir çerçeve belirir. Gizliliği tercih ediyorsanız ekranı tamamen kapatmak için ekran perdesini etkinleştirebilir ve yine de VoiceOver’ın söylediği her şeyi duyabilirsiniz. Bu konuda daha detaylı bilgiye sahip olmak isterseniz. Yazımızı okumaya devam edin. Aşağıda detaylı olarak Temel VoiceOver parmak hareketleri başlığı altında yer almaktadır.

VoiceOver ve Metin Girişi

VoiceOver etkinken, klavyede dokunduğunuz ve giriş yaptığınız karakterler sesli olarak okunur. Yukarıya veya aşağıya doğru hızlı bir kaydırma hareketi imleci oynatır ve hassas bir şekilde düzenleme yapmanıza imkan verir. iOS, daha hızlı ve doğru yazmanıza yardımcı olmak için el yazısı dahil olmak üzere farklı metin girişi yöntemlerini destekler ve yanlış yazılan sözcükleri düzeltir. Otomatik Seslendir özelliğini etkinleştirirseniz, bir ses efekti ve önerilen sözcüğü duyabilirsiniz. Yok saymak için yazmaya devam edebilir veya iPhone’unuzun sizin yerinize yazması için boşluk çubuğuna dokunabilirsiniz.

VoiceOver ve Rotor

VoiceOver, rotor adı verilen sanal bir kumandaya sahip. Rotorun ekranda gerçek bir düğme çevriliyormuş gibi iki parmakla çevrilmesi, bir web sayfasında veya belgede verimli bir şekilde hareket etmenizi sağlıyor. Bir PDF veya web sayfasındayken “başlıklar”, “bağlantılar” ve “görseller” gibi ayarları duymak için rotoru çevirin. Ardından, sayfada nasıl gezineceğinizi seçmek için hızlıca kaydırın. Örneğin bir başlıktan sonraki başlığa atlayabilirsiniz.

VoiceOver Braille Klavyesi

VoiceOver, 6 ve 8 noktalı Braille düzenlerini sistem genelinde destekliyor. Böylece fiziksel bir Braille klavyesine ihtiyaç duymadan doğrudan Braille girişi yapabiliyorsunuz. Rotorda bulunan Braille klavyesini metin yazmak, iPhone’unuzun kilidini açmak, uygulamaları çalıştırmak ve Müzik gibi uygulamalarda içerikleri bulmak için kullanabiliyorsunuz.

VoiceOver ve Braille Ekranları

iPhone, 70’ten fazla yenilenebilir Braille ekranıyla tamamen uyumludur. Kısaltılmış ve kısaltılmamış Braille ve Nemeth Code’un kullanıldığı denklemler dahil olmak üzere VoiceOver çıktılarını okumak için Bluetooth özellikli kablosuz bir Braille ekranı bağlayabilirsiniz. Üzerinde çalıştığınız metni düzenlerken, ekranınız metni tam da içinde bulunduğu bağlamda gösterir ve yaptığınız değişiklikler Braille ile yazılı metin arasında kusursuz bir şekilde dönüştürülür. Ve VoiceOver etkinken iPhone’unuzu kontrol etmek için giriş tuşları olan bir Braille ekranı da kullanabilirsiniz.

VoiceOver ve Telaffuz Düzenleyicisi

Telaffuz Düzenleyicisi, bir sözcük veya ifade listesi oluşturmanıza ve bu listedekilerin sizin istediğiniz fonetikle telaffuz edilmesine olanak veriyor. VoiceOver etkinken bu sözcükler ve ifadeler belgelerde, mesajlarda, web sayfalarında ve diğer metinlerde tercih ettiğiniz telaffuz kullanılarak yüksek sesle okunuyor.

Sesli Açıklamalar

iPhone’unuzda filmlerin her sahnesini ayrıntılı
sesli açıklamalarla izleyebilirsiniz. Bu filmler iTunes Store’da AD simgesiyle gösteriliyor.  iPhone şimdi VoiceOver kullanıcılarının da gizli alt yazılara ve alt yazı parçalarına sesli olarak veya Braille ekranları aracılığıyla erişebilmelerini sağlıyor.

Temel VoiceOver Parmak Hareketleri

Şuana kadar VoiceOver ile ilgili her şeyden elimizden geldiğince yaptığımız araştırmaları özetlemeye görme engellilere yararlı olması açısından kaleme almaya çalıştık. Bundan sonraki kısımda ise tek parmakla, iki parmakla, üç parmakla ve dört parmakla yapılan VoiceOver parmak hareketlerinden detaylı olarak bahsedeceğiz…
• Tek parmakla bir yere dokunma: parmağın altındaki şeyi seçer ve size okur.
• Tek parmakla peşpeşe çift dokunma: ekranda daha önce seçilen öğeyi etkinleştirir. Ekranda çift dokunduğunuz öğenin yeri önemli değildir. Daha önce seçiliyse ekranın herhangi bir yerine çift dokunmak bu öğeyi etkinleştirir.
• Tek parmakla çift dokunup ikincisinde eli bir uyarı sesi duyuncaya dek basılı tutma: Bazı uygulamalarda bu hareket yeni işlemler yapmanıza olanak sağlar. Ana ekranda öğeler arasında gezerken Tek parmakla dokunup ikincisinde basılı tuttuğunuzda, parmağınızın altında bulunan öğeyi ekranın başka bir noktasına taşımanıza olanak sağlar. İnternet sayfasında bir bağlantı üzerinde bunu yaptığınızda, bağlantıyı kopyalama gibi işlemleri yapabileceğiniz bir menü açar.
• Tek parmakla sağa veya sola itme: bir cep telefonunda joystik veya ooklarla bir sonraki veya bir önceki öğeye gittiğimiz gibi bir sonraki veya bir önceki öğeye gider. Parmağı sağa sola itme hareketinı anlayabilmeniz için, ekranda minik bir toz olduğunu ve bu toza bir kere vurarak ekranın sağından veya solundan atmanız gerektiğini hayal edin. Ne yapardınız? İşte ekrandaki o tozu atmak için yapılan minik bir fiske veya süpürme hareketine biz parmağı sağa sola itme hareketi diyoruz. Bu biçimde apple cihazınızda bir öğenin nerede olduğunu bilmesenizde ekranda öğe öğe tüm öğeler arasında gezebilirsiniz.
• Tek parmağı aşağı yukarı itme: parmağı sağa sola kaydırdığımızda öğe öğe ekranda dolaşabileceğimizi söylemiştik. Aynı biçimde bu sefer parmağı aşağı veya yukarı ittiğimizde ilerki bölümlerde göreceğimiz üzere o an rotorda seçili olan eylemi yapmış oluruz. Yani eğer parmağı aşağı yukarı ittiğimizde bir öğe karakter karakter okunuyorsa, rotorda karakter seçilidir. Bu seçimler iki parmağın saat yönünde veya tersinde çevrilmesiyle değişir.
• İki parmakla ekranı aşağı itme: yukarıda tek parmakla yapılan aşağı itme hareketini iki parmakla yaptığımızda, ekran o an bulunulan yerden itibaren bize okunur. Bir ekran okuyucuda insert +aşağı oka basmakla aynı şeydir.
• İki parmakkla ekranı yukarı itme: o an nerede olursanız olun, bulunduğunuz ekran en baştan başlanarak bize okunur. Ekran okuyucularda bir iletişim kutusundayken insert+b tuşlarına basılarak iletişim kutusunun en baştan kullanıcıya okunmasına benzer.
• İki parmakla ekrana bir kez dokunma. Ekranın iki parmak yukarıdan aşağı veya aşağıdan yukarı itilerek okunması sırasında konuşmayı durdurur ve tekrar iki parmakla dokunulursa yeniden başlatır.
• İki parmakla çift dokunma: iphone içinde çalan bir telefonu yanıtlama, var olan bir çağrıyı telefon kulaktan çekildikten sonra kapama, radyo veya video veya ses kaydı çalıyorsa onu durdurme ve yeniden başlatma gibi hayati işlevleri vardır.
• İki parmakla çift dokunup ikinci dokunuşta eli uyarı sesi duyuncaya dek basılı tutma: seçili öğenin etiketleneceği bir ekran açar. Buradaki yazma alanına bir şey yazılıp kaydet düğmesine basıldığında, ekrandaki o öğe artık etiketlediğiniz biçimde okunacaktır. Özellikle tam erişilebilir olmayan, ve etiketsiz öğeleri bulunan çeşitli uygulamaları daha erişilebilir yapmak için kullanılabilir.
• İki parmakla 3 kez dokunma: öğe seçici denen, bir nevi bulunulan ekranda ctrl+f tuşlarına basmaya benzeyen bir uygulama açar. Buradaki arama alanına çift dokunulduğunda ve birkaç harfe basıldığında o harflerle başlayan öğeler bulunur ve bu öğeye çift tıklandığında doğrudan o öğe seçilmiş olur. Lütfen unutmayın, bu biçimde yapılan arama tüm cihaz için değil, yalnızca o an açık olan uygulama için geçerlidir. Ancak öğe açılmaz yalnızca öğe seçici kapanır ve çift dokunulduğunda açılmak üzere aranan öğe seçilir.
• İki parmağı ekranda saat yönünde veya tersinde döndürme: bir sonraki veya bir önceki rotor öğesini seçer. Seçilen öğeyi uygulamak için tek parmak yukarı veya aşağı itilebilir. Rotor hareketini yapmak başlangıçta sizi zorlayabilir. Baş ve işaret parmaklarınızı çapraz biçimde arasında bir gazoz kapağı tuttuğunuzu varsayarak herhangi bir yüzeye koyun ve o gazoz kapağını döndürüyormuş gibi parmakları kaldırmadan yüzeyde döndürün. Şimdi aynı hareketi iphone açıkken, onun üzerinde deneyin. Ekranda yavaş yavaş sözcükler, karakterler gibi öğeleri ve çember çevirme sesini duyuyorsanız, başarmışsınız demektir. Bazı kullanıcılar tek parmağı ekranda sabit tutup diğer parmağı döndürerek de bu hareketi yapabildiklerini söylüyor. Bir iki egzersiz yaparak kendi çevirme yönteminizi keşfedip bu hareketi öğreneceksiniz.
• İki Parmakla Sarma: Eğer varsa bir noktada geri düğmesini etkinleştirerek sizi bir önceki ekrana döndürür. Geri düğmeleri genellikle ekranların en sol üst köşesinde yer alır. İki parmakla z çizmek için, iki parmağı ekrana koyduktan sonra, önce sağa, sonra sol aşağı çapraza, sonrada tekrar sağa hareket ettirin. Eğer zorlanıyorsanız, iki parmağınızı seri biçimde sanki bulunduğunuz yerdeki bir şeyi karalıyormuşsunuz gibi en az üç kez sağa sola hareket ettirerek de geri hareketini yapabilirsiniz.
• İki parmağı kıstırıp açma: ekrandaki herhangi bir metin üzerinde seçim yapmanızı veya kıstırıyorsanız, yapılan seçimi daraltmanızı sağlar. Önce rotor ile karakter, sözcük veya satır olarak seçme biriminizi ayarlayın. Ardından tercihen iki elinizin iki farklı parmağını ekrana koyun ve aksi yönlere doğru her iki parmağınızla süpürme hareketi yapın. Her süpürme hareketinizde rotorda belirlediğininiz birime göre metni seçmiş olursunuz. Seçimi daraltmak için de iki parmağınızı farklı yönlerden birbirine doğru süpürün. Seçtiğiniz bölümü kopyalamak için rotordan düzenleyi bulun ve parmağı yukarı aşağı hareket ettirerek kopyala veya kes öğelerini seçin.
• Üç parmakla ekrana bir kez dokunma: o an seçili öğenin ekranda hangi satır ve hangi sütunda olduğunu söyler. Böylece ekrandaki öğelerin pozisyonlarıyla ilgili bir fikir edinilmiş olur.
• Üç parmakla 2 kez dokunma: voice over konuşmacısının kapanmasını veya açılmasını sağlar. Konuşma kapandığında klik sesleri halen devam eder ve Voice Over halen etkindir.
• Üç parmakla 3 kez dokunma: ekran perdesini açar veya kapatır. Ekran perdesi açık olduğunda ekrandaki görüntü perdelenir. Görme engelliler açısından ekran perdesi açık olduğunda, telefon şarjının daha fazla gitmesini sağlar. Ekran perdesi açıksa, ana ekran düğmesine 3 tık yapıp VoiceOver kapandığında perde de kapanır ve VoiceOver açıldığında perde açılır.
• Üç Parmakla 4 kez dokunma. VoiceOver tarafından okunan son şeyi panoya kopyalar. Örneğin ana ekrandaysanız ve mesajlar öğesini seçtiyseniz: “Mesajlar: 110 okunmamış ileti. Açmak için çift dokunun” metnini yapıştırmak üzere panoya kopyalar. Eğer bir ileti içersindeyseniz ve süpürme hareketiyle metnin bir bölümünü okuduysanız üç parmağınızla 4 kez dokunduğunuzda en son okunan bölüm panoya kopyalanır. Bir mesaj içinde de aynı şey geçerlidir. Dolayısıyla oldukça yararlı bir özeliktir.
• Üç parmağı sağdan sola çekme veya soldan sağa itme: apple cihazındaki sayfalar arasında geçiş yapmamızı sağlar. Bu hareketi yapmak için parmakları ekrana yanyana koyduğunuzda zorlanıyorsanız, home tuşu alttayken, yani iphone düşey konumdayken, sol el parmaklarının işaret parmağı home tuşuna yakın olacak biçimde dizilmesi ve ekranın sağa sola itilip çekilmesi yararlı olacaktır. Bu hareket herhangi bir kitaptaki sayfayı sağdan sola veya soldan sağa kaydırarak çevirme hareketine çok benzer.
• Üç parmakla ekranı yukarı aşağı kaydırma: aslında bu hareket yapıldığı yere göre farklı işlevleri yerine getirir.
o Listeler: uzun bir listede aşağıda veya yukarıda kalan alanlara geçilir. Bir nevi page down ve page up tuşlarına basmak gibidir. Ancak bilgisayar uygulamalarından farklı olarak 3 parmak yukarı doğru kaydırıldığında listenin aşağısındaki öğeler ekrana gelir. 3 parmak aşağı doğru itildiğinde de daha yukardaki öğeler karşımıza gelir.
o Durum Çubuğu: ileride de göreceğimiz üzere telefon avizesinin hemen altına dokunduğumuzda, Telefonun şarj durumu, saat, operatör, internet bağlantısı gibi temel bilgileri görebileceğimiz durum çubuna dokunmuş oluruz. Eğer buradaki herhangi bir öğeye dokunduysak, 3 parmağı aşağı itmek bildirim merkezini, 3 parmağı yukarı itmek de denetim merkezini açacaktır. Bunların işlevlerini daha sonra göreceğiz.
o Ana Ekran: eğer herhangi bir uygulama içersinde değil ana ekrandaysak ve dock konumu dediğimiz, hangi sayfada olursak olalım görünür olan, ana ekran düğmesinin hemen üstündeki en alt satırındaki öğelerden birisi seçili değilse, 3 parmağı aşağı kaydırdığımızda cihazın arama bölümü açılır. Bu arama bölümünden bir uygulama, rehberinizdeki bir kişi gibi birçok şey aranabilir. Arama bölümünü kapamak için tekrar ana ekran düğmesine basmalısınız. Arama bölümü yalnızca 3 parmağın aşağı itilmesiyle açılmaktadır, yukarı itme bu işlevi görmemektedir.
• Ekranın başına veya sonuna 4 parmakla dokunma: bir yazılı belge veya listenin en başına veya en sonuna gelir.

Son olarak 4 parmakla ekrana çift dokunma: VoiceOver yardımını başlatır. Bu, bilgisayarda klavye yardımını başlatmak gibidir. Yapacağınız her parmak hareketinin ne işlev gördüğünü VoiceOver size belirtecektir. Tekrar 4 parmakla çift dokunarak veya ana ekran düğmesine basarak bu yardımı kapayabilirsiniz.

 

Kaynak: Bu içerik hazırlanırken apple.com ve engelsizapple.com resmi internet sitelerinnden yararlanılmıştır.